Türkiye'nin enerji sektörü, küresel gelişmelerin ve yerel dinamiklerin etkisiyle önemli bir dönüşüm sürecinden geçiyor. 2024 yılı ‘Enerji Sektör Raporu’na göre, 2024 yılının ilk yarısında yerli kaynakların payı yüzde 66'ya ulaşırken, ithal kaynakların payı ise yüzde 34’e geriledi. Rapora göre elektrik tüketiminin sektörel kırılımı aylık olarak incelendiğinde, elektrik tüketiminde en fazla pay sahibi olan tüketici grubunun sanayi olduğu görüldü.

KPMG ve APLUS Enerji iş birliğiyle hazırlanan 2024 yılı ‘Enerji Sektör Raporu’na göre, 2024’ün ilk yarısında toplam üretim içinde yerli kaynakların payı yüzde 66’ya ulaşırken, ithal kaynakların payı ise yüzde 34’e geriledi.
2024 Haziran sonu itibarıyla Türkiye’nin kurulu gücü 110 bin 539 MW olarak kaydedildi. Türkiye kurulu gücünün yüzde 57,3’ü yenilenebilir enerji kaynaklarından oluşurken doğal gaz yüzde 22,4, yerli kömür yüzde 10,4, ithal kömür yüzde 9,4, diğer termik yüzde 0,5 pay aldı.
Devlete ait elektrik üretim santrallerinin sahibi ve işletmecisi olan Elektrik Üretim Anonim Şirketi’ne (EÜAŞ) ait santrallerinin kurulu güçteki payı 2010 senesinde yüzde 48,9 iken 2024 ilk yarı sonu itibarıyla yüzde 19,5 seviyesine geriledi. Serbest üretim şirketleri 2010-2023 seneleri arasında kurulu güçteki paylarını yüzde 43,5’ten yüzde 64,6’ya çıkardı. Lisanssız santrallerin kurulu güçteki payı ise yüzde 12,9’a yükseldi.

2024 yılının ilk yarısı boyunca Türkiye’nin üç komşu ülkesi olan Bulgaristan, Gürcistan ve Yunanistan ile elektrik ithalatı gerçekleştirilirken, elektrik ihracatı bu üç komşu ülke ve Suriye ile gerçekleştirildi. Rapora göre elektrik tüketiminin sektörel kırılımı aylık olarak incelendiğinde, elektrik tüketiminde en fazla pay sahibi olan tüketici grubunun sanayi olduğu görüldü. Sanayinin 2024 yılının ilk altı ayındaki toplam tüketim içindeki payı yüzde 41 oldu. 2024 yılının ilk altı ayında mesken tüketiminin toplam tüketimdeki payı yüzde 28, tarımsal faaliyetlerin elektrik tüketimindeki payı yüzde 3, aydınlatmanın yüzde 2, ticarethanenin ise yüzde 26 olarak gerçekleşti.

Elektriğe erişimin en kısıtlı olduğu bölge Afrika
Rapora göre dünya genelinde 2000 yılında nüfusun yüzde 72,7'si elektriğe ulaşabilirken, 2022 yılına gelindiğinde dünya nüfusunun yüzde 90,5'inin elektriğe ulaşımı sağlandı. Elektriğe erişimin en kısıtlı olduğu bölge Afrika olarak göze çarptı. 2000 yılında kıtada elektriğe erişim nüfusun yüzde 36,1'i için mümkünken, 2022 yılında bu oran yüzde 57,7'ye yükseldi. Son 10 yılda elektriğe erişimde en fazla artış “Gelişen Asya” bölgelerinde oldu. Bu bölgelerde 2010 yılında 761,6 milyon insan elektriğe erişemezken artan nüfusa rağmen bu rakamın 2023 yılı verileriyle 106,9 milyona düşeceği öngörülüyor.
Türkiye'de ise elektriğe erişim 2000 yılında nüfusunun yüzde 99,9'u için mümkünken 2010 yılından itibaren nüfusun tamamı elektriğe ulaşabiliyor. Türkiye'de 2000-2023 yılları arasında elektrik talebinin yıllık bileşik büyüme oranı yüzde 4,2 olarak kaydedildi. 2023'ün ilk yarısında bir önceki seneye kıyasla daha az elektrik tüketimi gerçekleşirken yılın ikinci yarısında önceki yıla kıyasla artış yaşandı. 2023'ün ikinci yarısındaki her ayda elektrik talebi bir önceki yıla kıyasla arttı. Bir önceki senenin aynı dönemine kıyasla ekonomik büyümenin daha yüksek olması ve mevsim normalleri dışında gerçekleşen hava sıcaklıkları bu talep artışında rol oynadı.

Yüksek hava sıcaklıkları elektrik talebini artırdı
Türkiye'de 2024'ün ilk yarısında bir önceki senenin ilk yarısına kıyasla ortalama yüzde 5,9 daha fazla elektrik tüketimi gerçekleşti. 2023 yılındaki Ramazan Bayramı nisan ayının hafta sonuna denk gelirken, 2024 yılının nisan ayındaki Ramazan Bayramı'nda köprü tatil uygulandı. Bu sebeple elektrik talebindeki artış kısmi olarak gerçekleşti ve şimdilik 2024 yılında en düşük artışın yaşandığı ay oldu. 2024 yılının haziran ayında bir önceki senenin aynı dönemine kıyasla yüzde 14'lük büyük bir artışın yaşanmasının en önemli sebepleri arasında ise mevsim normalleri dışında gerçekleşen yüksek hava sıcaklıkları ve beraberinde gelen soğutma ihtiyacı yer aldı.

En fazla elektriği sanayi tüketiyor
Rapora göre elektrik tüketiminin sektörel kırılımı aylık olarak incelendiğinde, elektrik tüketiminde en fazla pay sahibi olan tüketici grubunun sanayi olduğu görüldü. Sanayinin 2024 yılının ilk altı ayındaki toplam tüketim içindeki payı yüzde 41 oldu. 2024 yılının ilk altı ayında mesken tüketiminin toplam tüketimdeki payı yüzde 28, tarımsal faaliyetlerin elektrik tüketimindeki payı yüzde 3, aydınlatmanın yüzde 2, ticarethanenin ise yüzde 26 olarak gerçekleşti.

En fazla elektrik Gürcistan'a ithal ediliyor
2024 yılının ilk yarısı boyunca Türkiye'nin üç komşu ülkesi olan Bulgaristan, Gürcistan ve Yunanistan ile elektrik ithalatı gerçekleştirilirken elektrik ihracatı bu üç komşu ülke ve Suriye ile gerçekleştirildi. 2024 yılının ilk altı ayı boyunca en fazla elektrik ithal edilen ülke bin 18 GWh ile Gürcistan olurken, bu miktar toplam elektrik ithalatının yüzde 68'ine tekabül ediyor. Elektrik ithalatının en çok yapıldığı ikinci ülke 331 GWh (yüzde 22) ile Bulgaristan oldu. Bir önceki yıl da benzer şekilde elektrik ithalatının yüzde 77'si Gürcistan'dan yapılmıştı. Bulgaristan yüzde 21'lik pay ile en çok ithalatın yapıldığı ikinci ülke olmuştu.

İhracatta ikinci ülke Suriye
2024 yılının ilk altı ayı boyunca en fazla elektrik ihraç edilen ülke ise 405 GWh ile Bulgaristan olurken, bu miktar toplam ihracatın yüzde 38'ine tekabül ediyor. Elektrik ihracatının en çok yapıldığı ikinci ülke 336 GWh (yüzde 31) ile Suriye oldu. 2023 yılında ise en yüksek ihracat yüzde 54'lük pay ile Yunanistan'a yapılmıştı. 2023 yılında ihracatın en çok yapıldığı ikinci ülke yine yüzde 26'lık pay ile Suriye olmuştu.

“Türkiye'nin enerji sektörü önemli bir dönüşümden geçiyor"
Raporla ilgili değerlendirmede bulunan KPMG Türkiye Enerji Sektörü Lideri Hakan Demirelli, enerji piyasasının tüm ülke ekonomilerinde olduğu gibi Türkiye ekonomisi için de kilit öneme sahip olduğunu söyledi. Türkiye enerji sektörünün küresel gelişmelerin ve yerel dinamiklerin etkisiyle önemli bir dönüşüm sürecinden geçtiğini belirten Demirelli, “Enerji kaynaklarının alım satımının gerçekleştiği bu sektör, endüstrimizin, hane halkımızın ve ülke ekonomimizin kalkınmasında hayati bir rol oynuyor. APLUS Enerji ve KPMG ortaklığı ile hazırlanan bu rapor, enerji piyasasının genel yapısı, işleyişi ve son dönemde yaşanan gelişmelere ışık tutuyor. Türkiye'deki enerji dönüşümünün ana hatlarını ortaya koyarken sektörün geleceğine dair değerli öngörüler sunuyoruz" dedi.

Devletin elektrik üretimi içindeki payı azalıyor
2024 Haziran sonu itibarıyla Türkiye'nin kurulu gücü 110.539 MW olarak kaydedildi. Türkiye kurulu gücünün yüzde 57,3'ü yenilenebilir enerji kaynaklarından oluşurken doğal gaz yüzde 22,4, yerli kömür yüzde 10,4, ithal kömür yüzde 9,4, diğer termik yüzde 0,5 pay aldı. Devlete ait elektrik üretim santrallerinin sahibi ve işletmecisi olan Elektrik Üretim Anonim Şirketi'ne (EÜAŞ) ait santrallerinin kurulu güçteki payı 2010 senesinde yüzde 48,9 iken, 2024 ilk yarı sonu itibarıyla yüzde 19,5 seviyesine geriledi. Serbest üretim şirketleri 2010-2023 seneleri arasında kurulu güçteki paylarını yüzde 43,5'ten yüzde 64,6'ya çıkardı. Lisanssız santrallerin kurulu güçteki payı ise yüzde 12,9'a yükseldi.
2023 yılının ilk altı ayında gerçekleşen üretim 153.579 GWh iken 2024 yılının ilk altı ayında yüzde 6,8 oranında bir artışla 163.959 GWh'a ulaştı. Diğer yandan, Türkiye'nin enerji politikasının ana hedeflerinden biri dış ticaret açığını azaltmak amacıyla elektrik üretimi için yerli kaynakların kullanımını artırdı. 2024 yılının ilk altı ayında toplam üretim içinde yerli kaynakların payı yüzde 66'ya ulaşırken ithal kaynakların payı ise yüzde 34'e geriledi.